Laboratuvarlar sadece tıpçılara emanet olmasın


Tıbbi laboratuvar uzmanlığının sadece tıp fakültesi mezunlarıyla sınırlanması eleştirildi. Sürece biyoloji, kimya, biyokimya ve eczacılık gibi tıp dışı dalların da katılmasını isteyen tıbbi biyokimyacılar, bu alanların da mecburi hizmete tabi olması gerektiğini savundu

Biyokimyacılara göre biyoloji, kimya, biyokimya ve eczacılık gibi tıp dışı disiplinler de kendileri gibi tıbbi laboratuvar uzmanı olarak kabul edilmeli.
Türk Biyokimya Derneği Başkanı Prof. Dr. Nazmi Özer, Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğüne bir yazı yazarak, tıbbi laboratuvar uzmanlığının sadece tıp fakültesi mezunlarıyla sınırlanmasının yanlış olduğunu bildirdi.
Dernek, tıp dışı disiplinlerin (biyoloji, kimya, eczacılık, veterinerlik) tıpta uzmanlık yapması, bu alanda kariyer yapması ve eğitim ve araştırma hastanelerinde başasistan, şef yardımcısı ve şef olmasının yolunun açılması gerektiğini bildirdi. Kişilerin her alanda eşit bir sınava esas tutulması gerektiğini belirten Dernek, yazısında Tıpta Uzmanlık Sınavları(TUS)’nda tıp mezunları ile tıp dışı disiplinler arasında soru ve puanlama eşitliğinin sağlanması gerektiğine dikkat çekti. Böylece, kişilerin tıp mezunu veya tıp dışı olsun, eşit derecede bilgi temeline sahip olacağı varsayıldı. Dernek, tıp dışı uzmanların da mecburi hizmete alınması gerektiğini savunarak, “Tıp dışı uzmanların mecburi hizmete alınmaması bizce yanlıştır. Bu yanlış da düzeltilmeli, tıp dışı uzmanlar da mecburi hizmete alınmalıdır. Bu uygulama ile tıp mezunu uzmanlara haksızlık edilmektedir” denildi.

“Uzmanlık tıp mezunlarıyla sınırlanmamalı”
Dernek, önerisini aynı zamanda temsilcisi olduğu “International Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (IFCC)”nin görüşleriyle de destekledi.

Tıbbi laboratuvar uzmanlığının (tıbbi biyokimya uzmanlığı ve tıbbi mikrobiyoloji uzmanlığı) sadece tıp fakültesi mezunlarıyla sınırlanmasını eleştiren Prof. Dr. Nazmi Özer, yazısında şunları kaydetti:
“Bu yaklaşım bilimsel değildir ve evrensel doğrular ile çelişmektedir; ayrıca, ülkemizde bugüne dek süregelen uygulamalarla da çelişmektedir. Üstelik böylece, sanki tıp dışı disiplinlerden gelen uzmanların tıbbi laboratuvar uzmanlığını yürütemediği, uzmanlık eğitiminde yeterli uzman yetiştiremeyeceği gibi bir izlenim doğurulmaktadır. Bugün dünyaya bakıldığında tıbbi laboratuvar uzmanlık eğitiminin multidisipliner olduğu görülmektedir. Bu durum, on yıllardan beri, gerek ABD’de gerek İngiltere’de gerekse Kara Avrupası’nda geçerlidir. Biz Batı’da kendi alanımız olan tıbbi biyokimya ile ilgili olarak geçerli olan uygulamaları paylaşmak istiyoruz.”

“Farklı disiplinler sürece zenginlik katar”
Tıbbi biyokimyanın multidisipliner ve disiplinler arası (interdisipliner) uzmanlık alanı olduğunu belirten Özer, söz konusu alanın tıbbın bir alt birimi olduğunu ve doğa bilimleri (kimya, biyokimya, biyoloji, fizik, matematik) ile tıp bilimi arasında yer aldığını dile getirdi. “Bu farklı bilimlerin birbiri ile kaynaştığı bir uzmanlık alanıdır. Bu yüzden, öteden beri tıp dışı disiplinlere açık bir uzmanlık olagelmiştir” diyen Özer, şu anda Türkiye’de diğer ülkelerde olduğu gibi, tıp mezunlarının yanı sıra biyoloji, kimya, eczacılık ve veteriner hekimliği mezunlarının klinik biyokimya uzmanlığı yapabildiğini belirtti. Literatürde, farklı disiplinlerden gelen uzman adaylarının, klinik biyokimya eğitim sürecine zenginlik kazandırdığı, bu süreçte tıp mezunlarının tıp dışı mezunlara, tıp dışı mezunların tıp mezunlarına eğitim açısından büyük katkıda bulunduğu anlatıldı.
Bugün klinik karar sürecinde tıbbi laboratuvar payının yüzde 70 olduğunu açıklayan Dernek, söz konusu oranın 1985’te yüzde 45 olduğunu vurguladı. Tıbbi laboratuvar alanında hızlı bir gelişme olduğu ve bu gelişmede tıp dışı laboratuvar cıların katkısının büyük olduğu anlatıldı. Bakanlığa yollanan yazıda, Avrupa ülkeleri örnek gösterildi ve ülkelerin büyük bir çoğunluğunda tıp mezunları ile tıp dışı disiplinlerden gelenlerin laboratuvar uzmanlığını birlikte yürüttüklerine işaret edildi.

Tıbbi biyokimyacıların çoğu tıp dışı kökenli
Dernek, konuya ilişkin Avrupa ülkeleri örnekleri de verdi. On beş Avrupa ülkesinde tıbbi biyokimya uzmanlığının multidisipliner olduğu belirtilerek, “Avrupa ülkelerinde aktif 30 bin tıbbi biyokimya uzmanından büyük çoğunluğunu, üçte ikisini, bilimci veya eczacıların oluşturduğu, tıp mezunlarının oranının üçte bir olduğu ifade edilmektedir. Durum, Anglosakson ekolünü sürdüren ABD ve Kanada’da da farklı değildir. Bu ülkelerde de klinik patolog ve klinik bilimci şeklinde multidisipliner yaklaşım geçerlidir” denildi.
Türkiye’de, genellikle tıp mezunları tarafından öne sürülen yanlış bir tez olduğuna dikkat çeken Dernek, şunları kaydetti:
“Lisans eğitiminde tıp fakültesi mezunları 6 yıl okuyor, tıp dışı olanlar 4 yıl okuyor; dolayısıyla uzmanlık tıp fakültesi mezunlarının hakkıdır’ şeklinde tez var. Bu yaklaşım da bilimsel değildir. Avrupa Birliği Klinik Kimya ve Laboratuvar Tıbbı Konfederasyonu (EC4), bu süreyi en az dört yıl olarak belirlemiştir. EC4, bilim ve eczacılık kökenli olanların uzmanlığı için gerekli lisans eğitimi süresinin, ülkeden ülkeye 4 ya da 5 yıl olarak değiştiğini belirtmektedir. EC4, lisans eğitimi süresini 2005’te 5 yıla çıkarmış, ancak herhangi bir kısıtlama getirmemiştir. Bu durum şöyle ifade edilmektedir: ‘Mezuniyet öncesi eğitimin ana öznesi genellikle kimya/biyokimya veya tıp ya da eczacılık olacaktır, ancak üye ülkelerden birinde özel kişiler kabul görebilir ve bu durum Avrupa Birliği ülkelerinde değişkenlik gösterecektir.’ Görüldüğü gibi bu konuda da, ülkenin yapısına göre esnek yaklaşmak gerekmektedir.”

“Kariyerde yükselme yolu açık tutulmalı”
Dernek, şu anda çok sayıda tıp dışı asistan, başasistan, şef yardımcısı ve şefliklerin varlığına dikkat çekerek, “Bunlardan şeflerin durumu zaten değiştirilemez, kazanılmış haktır. Ancak, geriye kalan asistan, başasistan ve şef yardımcılarının da şefliğe kadar ilerleme yolu açık olmalıdır. Bu yolun kapatılması hukuka aykırıdır. Aksi uygulamalar, çok sayıda hukuki sorunun çıkmasına yol açacaktır. Çünkü şu anda asistan, başasistan ya da şef yardımcısı konumundaki meslektaşlarımızın en azından bir kesimi şefliğe kadar ilerleme düşüncesine sahiptir. Eşit sınavlara girerek mesleki alanda ilerlemek bu meslektaşlarımızın hakkıdır. Hukuken bu hakkın önlenmemesi gerekir” dedi.


Tablo: Avrupa ülkelerinde tıbbi biyokimya alanında disiplinlerin durumu

Ülke Laboratuvar Uzmanı Olabilen Disiplinler
Almanya Tıp doktorları (MD), tıp dışı bilimciler (scientists)*
Avusturya MD, Kimyacılar, biyologlar, eczacılar
Belçika MD, Eczacılar biyokimyacılar/kimyacılar
Danimarka MD, Biyokimyacılar/kimyacılar
Finlandiya MD (%25), Tıp dışı bilimciler (Scientists, %75)
Fransa MD, Eczacılar, veterinerler
Hollanda MD, Biyokimyacı/kimyacı, eczacı, biyolog, diğer uygun disiplinler
İngiltere Klinik bilimciler ve klinik patologlar
İrlanda Klinik bilimciler ve klinik patologlar
İspanya Tıp, eczacı, biyolog, kimyacı
İsveç Tıp ve diğer disiplinler
İtalya MD, Klinik bilimci (biyolog, kimyacı, eczacı)
Lüksemburg MD, Biyokimyacı/kimyacı, eczacı
Portekiz MD, Eczacı
Yunanistan MD, Bilimciler (kimyacı, biyokimyacı, biyolog)
Kamu sektöründe büyük çoğunluk tıp dışı bilimcilerden oluşmaktadır.

(*) Bilimci (scientist) veya klinik bilimci (clinical scientist) tıp dışı disiplinleri (biyoloji, kimya, biyokimya, eczacılık gibi) tanımlamaktadır.

Yıllarını bu uğurda harcamış bir hekim olarak diğer tıp dışı kökenlilerle aynı kefeye konulmayı gerçekten hazmedemiyorum. Ne okuduğumuz okul aynı , ne ihtisas için girdiğimiz sınav.Eğer bu sınavda tıp dışı kökenliler de klinik cevaplamak zorunda olsalar veya biz laboratuvar isteyenler sadece temel bilim sorularını cevaplasak bakalım o çok yüksek puanlarla girdikleri eğitim araştırma hastanelerine girebiliyorlarmı.Böyle bir çifte standart ancak bizim ülkemizde olur.Eğer ihtisasa başlamadan önce bilseydim böyle bir durum var kesinlikle girmezdim.Madem bir hastane laboratuvarını onlar da idare edebiliyorlarsa sadece onlar alınsın. Ben mecburi hizmete giderken siz Çanakkaleye atanın. Aynı yerde çalışalım ben nöbet tutayım siz doktor değilsiniz diye tutmayın sonra da işinize gelince doktorum diye geçinin. Garip ama gerçek...

TIP FAKÜLTESİ MEZUNU BİYOKİMYA YADA MİKROBİYOLOJİ UZMANI OLMALI.