TIBBİ HİZMETLER SUNUM REHBERİ
Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu

4. Laboratuvar Hizmetleri
(1) Sağlık tesislerinde, hekimler ve diş hekimleri tarafından istenilen her türlü tetkik ve tahlilin veri gizliliğine uygun olarak analiz edilmesine yönelik sunulan hizmetlerin bütünüdür.
(2) Laboratuvar hizmetinin sağlık tesisi tarafından sağlanamaması halinde, Bakanlıkça ruhsatlı özel laboratuvarlardan veya kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde kurulan laboratuvarlardan hizmet alımı yapılabilir. Hizmet alımı durumunda;
a)Hastadan, laboratuvar tetkikini talep eden sağlık tesisinde numune alınması,
b) Numunenin, tetkiki gerçekleştirecek laboratuvara hasta veya yakınlarıyla gönderilmemesi,
c) Laboratuvar tetkikini gerçekleştiren kurum veya kuruluş ismini ve adresinin tetkik sonuç raporunda yer alması,
d)Tetkik sonuçlarının, hizmet satın alınan kurum veya kuruluş tarafından gecikmeksizin güvenli bir şekilde gönderilmesi, hususlarına uyulması zorunlu olup, hizmeti alan sağlık tesisi yönetimi ile hizmeti veren kurum veya kuruluş, bu uygulamadan ve sonuçlarından müştereken sorumludur.
(3) Laboratuvarlarda numunelerin ve tetkik sonuçlarının karışmasını ve kaybolmasını engelleyecek tedbirler alınır.
4.1. Laboratuvar Hizmet Sunum Süreci
4.1.1. Kaliteli ve güvenilir bir laboratuvar hizmetinin gerçekleştirilebilmesi için laboratuvarlar preanalitik, analitik ve postanalitik süreçleri de kapsayacak şekilde düzenlenmelidir. Bu süreçler; otomasyon programı kullanılarak, hekim tarafından yapılan istemlere ait, uygun koşullarda alınmış ve transferi gerçekleştirilmiş numunelerin, laboratuvara kabulünü, testlerin çalışılmasını, sonuçların onaylanması ve raporlanmasını,
laboratuvar analizlerinde görülebilecek aksaklıkların çözüm yollarının oluşturulmasını, aksaklık durumunda ilgili sağlık personeli ve hastaların bilgilendirilmesini kapsamalıdır.
4.1.2.Laboratuvar hizmetlerinin sunulabilmesi için gerekli şartları karşılaması gerekir.
a) Numune kabul ve red kriterleri tanımlanmalı, numune kabulü ile ilgili kurallar hakkında hem laboratuvar personelinin hem de ilgili diğer sağlık tesisi personelinin bilgilendirilmesi sağlanmalıdır.
b) Çalışılan tüm testlerin internal kalite kontrolü yapılmalıdır.
c) Eksternal kalite kontrolü yapılabilen testlerin eksternal kalite kontrolleri yapılmalıdır.
d) Çalışılan parametrelerin panik değer listesi bulunmalıdır.
e) Tahlil/tetkik sonuçları belirlenen sürelerde verilmelidir (acil testler tanımlanmalı ve sonuç verme süreleri hakkında hastaları bilgilendirecek düzenlemeler yapılmalıdır.
f) Kit verimlilik hesaplaması yapılmalıdır.
g) Laboratuvar bölümlerinde çalışan ( ELİSA, Biyokimya, Patoloji…) personele çalışacağı cihaz ve test alanı ile ilgili eğitim verilmelidir.
h) Laboratuvarda kullanılan kitlerin ve sarf malzemelerinin miyat kontrolleri yapılmalıdır.
4.1.3.Görevli teknisyen numunelerin kabulünü yapar. Numunelerin geliş saati, laboratuvar kayıt elemanı tarafından barkoda okutularak kayıt altına alınır. Numunenin laboratuvara ulaşmasından sonra tüpün kırılması veya numunenin hatalı alınması durumunda hastadan tekrar alınır. Eğer hasta poliklinik hastası ve sağlık tesisinden ayrıldı ise, bilgi işlem biriminden hastanın adres ve telefon bilgilerine ulaşılır. Hastanın sağlık tesisine gelerek tekrar numune vermesi istenir.
4.1.4.Gereken kan ürünleri santrifüj edilir. Santrifüjlü kanlar ve numuneler (idrar, gaita gibi) tetkiki çalışacak teknisyenlere dağıtılır.
4.1.5.Görevli teknisyenler kullandıkları cihazın kullanım ve bakım talimatlarına uygun olarak günlük bakımını yapar. Çalışmaya başlamadan önce kontrollerini okutur. Çalışılan her test için belirlenen sürelerde kalibrasyonu yapar.
4.1.6.Testlerde kullanılan malzemelerin günlük kullanılanları cihazlarla aynı ortamda uygun ısı ve nem koşullarında muhafaza edilir. Kalan stok malzemeler ise laboratuvar içerisinde bulunan depodaki buzdolaplarında korunur.
a) Tetkikler çalışılır. Laboratuvar uzman hekiminin kontrolleri değerlendirmesinden sonra analize hazır numuneleri cihazlara yüklenir. Analizi biten numune sonuçları ilgili uzman hekim tarafından kontrol edilerek onaylanır, bilgisayara aktarılır.
b) Elde edilen tetkik sonuçları otomasyon programına girilir. Klinik ön tanı ile uyumlu olmayan test sonuçları laboratuvar uzman hekiminin talimatı ile ilgili teknisyen tarafından tekrar çalışılır. Bildirimi zorunlu olan hastalıklarla ilgili test sonuçlarının pozitif çıkması durumunda ilk numunede üç kez test tekrarlanır, yine pozitif çıkarsa hastayı tedavi eden hekim bilgilendirilir. Gerekli durumlar için doğrulama prosedürü uygulanır.
c) Panik değer sonuçları sağlık tesisi otomasyon sistemine tanımlanır ve bu değerler tespit edildiğinde sistem ilgilileri uyarır. Sistemin otomasyon üzerinden uyarmasına ek olarak, telefonla ve bizzat ilgili hekime veya hemşiresine en kısa zamanda ulaşılarak bilgi verilir.
Bildirimi yapılan panik değerlerin, hem otomasyon sistemi üzerinden, hem de ilgili form ile kaydı tutulmalıdır. Laboratuvarda çalışan personele de panik değerler ve panik değer bildirimi ile ilgili eğitim verilmelidir.
d) İlgisine göre biyokimya veya mikrobiyoloji uzmanınca onaylanan tetkikin sonucu istemi yapan hekimce görülebilir. Serolojik, hematolojik, biyokimyasal ve idrar analiz sonuçları sınırları Bakanlıkça belirlenen süreler içerisinde olmak kaydıyla her sağlık tesisi tarafından belirlenerek duyurulur. Sonuçlar tamamlanıp onaylandıktan sonra ilgili polikliniklere otomasyon üzerinden aktarılır.
e) Gerekli durumlarda kâğıt çıktısı biyokimya veya mikrobiyoloji uzmanınca imzalanır.
4.1.7. Laboratuvarlarda iç kalite kontrolünün yanı sıra her numune için belirtilmiş sürelerde bakanlık tarafından belirlenen asgari parametreler için dış kalite kontrolleri de yapılmalıdır. Dış kalite kontrolünü yürüten kuruluş, ilgili laboratuvara belirli aralıklarla kontrol örnekleri gönderir ve bu örneklerin değerlendirilmesi sonucunda gelen veriler dış kalite kontrol merkezinde analiz edilir. Elde edilen sonuçlar, ilgili laboratuvara gönderilerek laboratuvarın kendi performansı hakkında bilgi sahibi olması sağlanır.
4.1.8. Laboratuvarda kullanılan kit, kontrol serumları ve diğer sarf malzemelerinin miad ve kritik stok seviyeleri takip edilmeli ve kayıt altına alınmalıdır.
4.1.9. Laboratuvar alanlarında kullanılacak kit ve malzemelerin istemleri ilgili ünitede görev yapan personeller tarafından ünitenin sorumlusuna bildirilir. Sorumlu talebin niteliğine ve sağlık tesisinin ihtiyaç yönetimi politikasına uygun olarak ilgili birime gerekli bilgiyi verir ve eksik malzemenin teminini ister. İstenilen kit veya malzeme, ilgili birim tarafından aciliyet sırası da dikkate alınarak, mevcut stoklardan veya tedarik yoluyla elde edilerek, ilgili ünitede kullanacak kişiye teslim edilir.
4.1.10. Laboratuvar alanları, temiz ve düzenli olarak hizmet verecek şekilde planlanmalıdır.
Personel geçişlerini zorlaştıracak malzeme ve kalabalığın önlenmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır. Kapsamlı temizlik hizmetleri, laboratuvar çalışması başlamadan önce tamamlanmış olmalı, gün içinde kullanıma bağlı temizlik ihtiyaçları sağlık hizmetini engellemeyecek şekilde ivedilikle giderilmelidir.
4.1.11. Laboratuvar alanlarında, teknik donanım, elektrik ve sıhhi tesisatlarda meydana gelebilecek aksaklıklar gibi hizmeti olumsuz etkileyecek durumlarda, bölüm sorumlusu, teknik işler bölümüne gerekli bilgiyi verir.
4.1.12. Laboratuvar alanlarının personel açısından uygun iklimlendirme şartlarını taşıması gerekir. Doğal ışık imkânları sağlama önceliği dikkate alınarak yeterli aydınlatma yapılmalıdır.
4.1.13. Bu alanların personele yönelik yeterli güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Güvenlik kod uygulaması bu alanlarda esastır. Güvenlik önlemleri kapsamında kamera sistemleri kurulurken personelin kişisel mahremiyete özen gösterilmelidir.

Comments: (0)