ERİTROSİTLER VE HEMOGLOBİN METABOLİZMASI
Prof. Dr. Mustafa Altınışık

Tam metin için tıklayınız

Eritrositler
Dolaşım sisteminde belirli bir süre kalan hücrelere kan hücreleri adı verilmektedir. Eritrositler, içerdikleri hemoglobine O2 bağlayarak taşıyan kırmızı renkli kan hücreleridirler. İnsan eritrositleri, çekirdeksiz ve bikonkav disk şeklindedirler; çapları 6-9 µ, kalınlıkları merkezde 1 µ ve kenarlarda 2-2,5 µ kadardır. Eritrositler erişkinlerin kemik iliğinde yapılırlar; toplam vücut ağırlığının %3-6 kadarını oluşturan kemik iliğinin yaklaşık yarısı eritrosit yapımında görev yapan eritropoietik hücrelerdir. Eritropoietik hücreler ve
dolaşımda bulunan eritrositlerin tümüne eritron adı verilir. İleri derecede özelleşmiş hücreler olan eritrositlerin %34 kadarı hemoglobin çözeltisidir. Eritrositlerde nükleus ve mitokondri, ribozom, lizozom, endoplazmik retikulum, Golgi aygıtı gibi subsellüler organeller bulunmaz. Eritrosit membranı, 6 nm kalınlığındadır; %49 protein, %44 lipid, %7 karbonhidrat içerir.
Eritrosit membranındaki lipidler, diğer memeli plazma hücrelerinde olduğu gibi, hücre etrafında dayanıklı bir yapı oluşturmak üzere iki tabakalı bir yapı meydana getirmektedirler. İnsan eritrosit membran lipidlerinin %25’ini kolesterol, %60’ını fosfogliserid, %5-10’unu glikolipid, geri kalanını kolesterol esterleri, serbest yağ asitleri, sülfatidler, triaçilgliseroller oluşturur. Fosfatidil kolinin 2/3’ü ve sfingomiyelinin %80-85’i membranın dış yüzeyinde yer alır; fosfatidil serin ve fosfatidil etanolaminin %80-90’ı membranın iç yüzeyinde yer alır; kolesterol ve glikolipidler membranın dış yüzeyinde bulunurlar.
Eritrosit membranında iki tür protein bulunmaktadır. İntegral proteinler adı verilen proteinler, lipid tabakalarına sıkıca bağlanmışlardır; ekstrinsik proteinler adı verilen proteinler ise integral proteinlere kovalent olmayan bağlar ile bağlanan periferik proteinlerdir. Eritrosit membran proteinlerinden band 3 ve glikoforin, integral proteinlerdir; spektrin, band 4, aktin, ankrin ise periferal veya ekstrinsik proteinlerdir. İntegral proteinlerin polipeptit zincirleri, membranın her iki tarafında da görülür; bunların fonksiyonlarının O2 ve CO2 taşınmasıyla ve Cl− iyonlarının diffüzyonuyla ilişkili olduğu sanılmaktadır.
Eritrosit membranı, Cl− ve HCO3 − gibi anyonlara geçirgendir; fakat Na+ ve K+ gibi katyonlara geçirgen değildir. Eritrositlerde K+ , Na+ , Ca2+, Mg2+ katyonları ile Cl− ve HCO3 − anyonları bulunur; en önemli katyon, K+ ’dur. Eritrosit membranında hücre içi ile hücre dışı arasında iyon dengesini sağlayan pompa sistemleri bulunur; bu pompa sistemleri, Na+ /K+ ATPaz ve Ca2+ATPaz gibi enzimlerin etkisiyle çalışırlar.
Eritrositlerde karbonik anhidraz, katalaz, peptidaz, kolinesteraz, anaerobik glikoliz yolu ve pentoz fosfat yolu enzimleri bulunur.
Dolaşımdaki glutatyonun tamamı eritrositlerdedir.
ADP, ATP ve NADP+ , eritrositlerin önemli yapı taşlarıdır; inorganik fosfor ve 2,3- difosfogliserat da eritrositlerde önemli fosfor bileşikleridirler.

Comments: (0)