Gestasyonel Diyabet (GDM) Tanısı
Prof. Dr. Süleyman DEMİR
Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı

Gestasyonel diyabet (GDM) tanı kriterleri ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Farklı tıp kuruluşları, özellikle tanı testlerinde kullanılan glukoz yükleme protokolü ve eşik değerler konusunda farklı yaklaşımlar benimsemiştir. İşte dünyada yaygın olarak kullanılan başlıca GDM tanı kriterleri ve ülkeler bazındaki farklılıklar:
1. ADA ve Uluslararası Gestasyonel Diyabet Çalışma Grubu (IADPSG) Kriterleri: Tek aşamalı 75 g OGTT yapılır ve aşağıdaki kriterlerden birini karşılıyorsa GDM tanısı konur.
• Açlık glukozu: ≥92 mg/dL (≥5.1 mmol/L)
• 1. saat: ≥180 mg/dL (≥10.0 mmol/L)
• 2. saat: ≥153 mg/dL (≥8.5 mmol/L)
Bu kriterler, HAPO (Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcomes) çalışmasına dayanarak belirlenmiştir ve gebelikteki daha düşük glukoz seviyelerinin bile risk oluşturabileceğini kabul eder.
Kullanıldığı ülkeler ABD, Kanada, Avustralya ve Avrupa’nın bazı ülkeleri (örneğin, Fransa, İtalya).
2. Amerikan Kadın Doğum ve Jinekoloji Koleji (ACOG) Kriterleri: İki aşamalı yaklaşımı kabul eder. Birinci aşamada 50 g glukoz yüklenir (açlık gerektirmez) eğer 1. saat glukoz ≥140 mg/dL (7.8 mmol/L) ise ikinci aşamaya geçilir. İkinci aşamada: 100 g OGTT yapılır ve aşağıdaki kriterlerden en az ikisini sağlıyorsa GDM tanısı konur.
• Açlık: ≥95 mg/dL (5.3 mmol/L)
• 1. saat: ≥180 mg/dL (10.0 mmol/L)
• 2. saat: ≥155 mg/dL (8.6 mmol/L)
• 3. saat: ≥140 mg/dL (7.8 mmol/L)
ACOG, daha az hasta yanlış pozitif çıkacağı için iki aşamalı yaklaşımı daha uygun bulur.
Kullanıldığı ülkeler: ABD’de bazı klinikler ADA yerine bunu kullanmaktadır, Almanya gibi bazı Avrupa ülkeleri (örneğin, Almanya)
3. DSÖ ve Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) Kriterleri:
IADPSG gibi tek aşamalı 75 g OGTT uygulanır ve aşağıdaki kriterlerden birini sağlıyorsa GDM tanısı konur.
• Açlık: ≥92 mg/dL (≥5.1 mmol/L)
• 2. saat: ≥153 mg/dL (≥8.5 mmol/L)
1. saat değeri değerlendirilmez
Kullanıldığı ülkeler Türkiye (Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği - TEMD), Çin ve Japonya
WHO ve IDF, ADA’nın kriterlerini benimseyerek daha fazla kadına erken tanı koymayı amaçlamaktadır.
4. İngiltere - NICE Kriterleri: Tek aşamalı 75 g OGTT yapılır ve aşağıdaki kriterlerden birini sağlarsa GDM tanısı konur.
• Açlık: ≥100 mg/dL (≥5.6 mmol/L)
• 2. saat: ≥140 mg/dL (≥7.8 mmol/L)
• 1. saat değeri değerlendirilmez
Farkı: Açlık ve 2. saat glukoz sınırları DSÖ kriterlerinden farklıdır.
Kullanıldığı ülke:
• İngiltere
NICE kriterleri ile daha az gebeye GDM tanısı konur.
5.SIGN (Scottish Intercollegiate Guidelines Network) kriterleri: SIGN ve NICE (National Institute for Health and Care Excellence) kriterleri arasında bazı farklılıklar vardır.
Kriter SIGN (İskoçya) NICE (İngiltere)
Test Yöntemi Tek aşamalı 75 g OGTT Tek aşamalı 75 g OGTT
Açlık Glukozu ≥ 5.3 mmol/L (≥ 95 mg/dL) ≥ 5.6 mmol/L (≥ 100 mg/dL)
1. Saat Glukozu ≥ 10.6 mmol/L (≥ 190 mg/dL) Kullanılmaz
2. Saat Glukozu ≥ 9 mmol/L (≥ 162 mg/dL) ≥ 7.8 mmol/L (≥ 140 mg/dL)
Tanı İçin Kaç Değer Yüksek Olmalı? Tek bir değerin yüksek olması yeterli Tek bir değerin yüksek olması yeterli
HbA1c Kullanımı GDM tanısı için önerilmez GDM tanısında kullanılmaz, ancak risk değerlendirmesi için düşünülebilir

Türkiye’de Gestasyonel Diyabet Tanısı (Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) rehberine göre):
• Tek aşamalı 75 g OGTT önerilir (ADA ve WHO ile uyumlu).
• İki aşamalı 50 g + 100 g OGTT de opsiyonel olarak kullanılabilir.
• Riskli gebelerde erken gebelikte HbA1c veya açlık glukozu ile tarama önerilir.
a. İki aşamalı tanı yaklaşımı 1) 50 g glukozlu tarama testi: Gün içinde rastgele bir zamanda 50 g glukozlu sıvı içirildikten 1 saat sonra PG düzeyi ≥140 mg/dl ise diyabet açısından kuşkuludur, daha ileri bir test olan OGTT yapılması gerekir. Tarama testinde 50 g glukoz içirildikten sonraki 1.st PG kesim noktası 140 mg/dl alınırsa GDM’li kadınların %80’ine, buna karşılık kesim noktası olarak 1.st PG 130 mg/dl kabul edilirse GDM’li kadınların %90’ına tanı konulabilir.
Genel olarak, 50 g glukozdan 1 saat sonraki PG >180 mg/dl ise OGTT yapılması gerekli görülmemekte, bu vakaların GDM gibi izlenmesi ve tedavi edilmesi önerilmektedir. 2) 100 g glukoz ile OGTT: 50 g glukozlu tarama testi pozitif olan gebelerde tanıyı kesinleştirmek için 100 g glukozlu 3 saatlik OGTT yapılmalıdır. En az iki değerin normal sınırı aşması GDM tanısı koydurur. b. Tek aşamalı tanı yaklaşımı 75 g glukozlu OGTT: Bu testte sabah aç karnına bazal değer için kan alınıp 75 g glukoz içirildikten sonra 1 ve 2. saat kan şekeri değerlerine bakılır. Tek değerin yüksekliği durumunda GDM tanısı konulur.
TABLO 1.2: Gestasyonel diyabet tanı kriterleri*
İki aşamalı test
İlk aşama 50 g glukozlu test 1.st PG ≥140
İkinci aşama 100 g glukozlu OGTT (en az 2 patolojik değer tanı koydurur)
APG ≥95 1.st ≥180 2.st ≥155 3.st ≥140
Tek aşamalı test IADPSG kriterleri
75 g glukozlu OGTT (en az 1 patolojik değer tanı koydurur)
APG≥92 1.st≥180 2.st≥153
*Glisemi venöz plazmada glukoz oksidaz veya hekzokinaz ile ’mg/dl’ olarak ölçülür. IADPSG: Uluslararası Diyabetik Gebelik Çalışma Grupları Derneği, GDM: Gestasyonel diabetes mellitus, OGTT: Oral glukoz tolerans testi, APG: Açlık plazma glukozu, 1.st PG, 2.st PG, 3.st PG: 1., 2., 3.st plazma glukozu.

Sonuç: Ülkeler Arasındaki Farklar
1. Tek aşamalı test mi, iki aşamalı test mi?
• Tek aşamalı (75 g OGTT) → ADA, WHO, NICE, TEMD, Avustralya
• İki aşamalı (50 g + 100 g OGTT) → ACOG, bazı Avrupa ülkeleri
2. Glukoz eşik değerlerinde farklılık var mı?
• WHO, ADA ve IADPSG: Daha düşük eşik değerleri, daha fazla GDM tanısı
• NICE ve ACOG: Daha yüksek eşik değerleri, daha az tanı
3. 1. saat glukoz seviyesi dikkate alınıyor mu?
• ADA, WHO, ACOG: 1. saat değeri dikkate alınır.
• NICE (İngiltere): 1. saat glukoz değerini hesaba katmaz.
GDM tanısı konusunda dünya çağında bir fikir birliği yoktur. Her ülke, gestasyonel diyabetin toplumdaki sıklığı, sağlık sisteminin kapasitesi ve taramanın maliyet-etkinliği gibi faktörlere göre farklı kriterler kullanmaktadır.
Tanı glukoz temelli testlerle 24-28. haftalarda konulur.
GDM tanısında genellikle HbA1c kullanılmaz. Çünkü, gebelik sırasında kan hacmi artışı ve fizyolojik değişiklikler nedeniyle HbA1c düşebilir.
• HbA1c, kısa süreli glukoz değişikliklerini göstermez. OGTT ise gebeliğe özgü hiperglisemiyi daha iyi yansıtır.
Ancak bazı durumlarda risk değerlendirmesi veya önceden var olan diyabeti saptamak için önerilebilir.
• Gebeliğin erken döneminde (ilk trimesterde), yüksek riskli kadınlarda önceden var olan (pregestasyonel) diyabeti tespit etmek için HbA1c ölçümü yapılabilir.
• HbA1c ≥ 6.5% (48 mmol/mol) çıkarsa, gestasyonel diyabet değil, açık diyabet (tip 2 diyabet) olarak değerlendirilir.
Kaynaklar
1. https://diabetesjournals.org/care/article/48/Supplement_1/S27/157566/2-Diagnosis-and-Classification-of-Diabetes
2. https://www.nice.org.uk/guidance/ng3/chapter/Recommendations#gestational-diabetes
3. https://www.sign.ac.uk/media/2205/sign-171-management-of-diabetes-in-pregnancy.pdf
4. https://journals.lww.com/greenjournal/fulltext/2018/02000/acog_practice_bulletin_no__190__gestational.37.aspx
5. https://file.temd.org.tr/Uploads/publications/guides/documents/diabetes-mellitus_2022.pdf
6. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9512153/

Comments: (0)