Nitrojen Atımı ve Üre Döngüsü
Prof.Dr. Hatice Paşaoğlu

Şayet yeni amino asitlerin sentezi veya diğer nitrojenli ürünlerin sentezi için yeniden kullanılmayacaksa amino grupları tek bir atım son ürününe yönlendirilir. Suda yaşayan çoğu türlerde, amino nitrojeni amonyak şeklinde atıldığından ammonotelik olarak adlandırılır; çoğu kara hayvanları üreotelik olup amino nitrojenini üre yapısında atar; kuşlar ve sürüngenler ürikotelik’tir. Amino nitrojenini ürik asit olarak atarlar.

Üreotelik organizmalarda amonyak hepatositlerin mitokondrisi içine depolanarak üre döngüsü içinde üreye çevrilir.Bu yol 1932 de Hans Krebs (daha sonra sitrik asit döngüsünü de keşfetmiştir.) ve tıp öğrencisi arkadaşı Kurt Henseleit tarafından keşfedilmiştir. Üre üretimi daima karaciğerde gerçekleşir ve amonyağın çoğunun sonu buraya yönlendirilir.Üre kan akımına geçerek böbreğe gelir ve idrar içine atılır.

Üre Döngüsü (Amonyaktan beş enzimatik basamakla üre üretilir)

Üre döngüsü karaciğer mitokondrisi içinde başlar, fakat takip eden üç basamak sitozolde gerçekleşir, çeşitli yollardan mitokondri matriksine ulaşan amonyaktan kaynaklanan, ilk amino grubu üre döngüsüne girer. Karaciğer, amino asitlerin bakteriyel oksidasyonuyla üretilen , bir miktar amonyağı, bağırsaktan portal ven yoluyla da alır. Kaynağı ne olursa olsun, karaciğer mitokondrisinde oluşan NH4 + derhal kullanılır.CO2 (HCO3 - olarak) ile birlikte, mitokondrial respirasyon yoluyla, matrikste karbamoil fosfat oluşur. Bu ATP’ye bağımlı reaksiyon regülatör bir enzim olan karbamoil fosfat sentetaz I tarafından katalize edilir.Enzimin mitokondrial formu sitozolik formdan (II) farklıdır. Karbamoil fosfat, aktive edilmiş bir karbamoil grup donörü olarak kabul edilerek, şimdi üre döngüsüne girer.Döngü dört enzimatik basamak daha içerir.Önce, karbamoil fosfat, karbamoil grubunu ornitine vererek sitrüllin oluşur, Pi açığa çıkar.Ornitin burada sitrik asit döngüsündeki oksalasetata benzer bir rol oynar, döngünün her turunda materyal kabul eder.Reaksiyon ornitin transkarbamoilaz tarafından kataliz edilir ve sonuçta oluşan sitrüllin mitokondriden sitozole geçer.


Üre döngüsü sunumu için tıklayınız

Comments: (0)