Dr. Cafer Gönen
SONUCU ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1- GECİKMİŞ ANALİZ
O2 tüketimi & CO2 üretimi kanı şırıngaya aldıktan sonra devam eder
Buz içine alınan örnekte değerler 1-2 saat korunur
Buz içine alınmayan örnek hızla geçersiz sonuç üretir.
PaCO2 : 3-10 mmHg/saatte artar.
PaO2 : başlangıç değeri ve Hb saturasyonuna bağlı
2- FAZLA HEPARİN
Dilüsyonal etki ile HCO3- & PaCO2 düşer.
Yıkamadan sonra heparin boşaltılmalıdır
Sonuçların yüksek çıkmasına neden olanlar:
Büyük boyutlu injektör/iğne ucu
Düşük örnek volümü.10 ml’lik injektöre 1 ml örnek alınırsa %25 düşük değer elde edilir(injektörde 0.25 ml heparin
İnjektörlerin yarısından fazlası kan örnekleri ile dolu olmalıdır
Solunum cihazı ile hiperventilasyon yanlış lab sonuçlarına yol açabilir.
3- HAVA KABARCIKLARI
Hava kabarcığında PO2 yaklaşık 150 mmHg & PCO2 yaklaşık 0 mm Hg’dır
Örneğin karıştırılması PaO2 artış ve PaCO2 düşüş olacaktır.
p(A-a)O2 negatif olabilir.
Karıştırma ve çalkalama daha hatalı sonuçlara yol açacaktır
Eğer aşırı hava kabarcığı varsa örneği atın
Örneği aldıktan hemen sonra bir tıpa veya kapak ile sıkıca kapatın
4- ATEŞ VEYA HİPOTERMİ
AKG analizörlerinin çoğu normal vücut ısısında verileri rapor eder
Şiddetli hiper/hipotermi varsa, 37 °C’deki pH & PCO2 değerleri gerçek hastanın değerlerinden farklı olacaktır
Sıcaklıkla PO2’de oluşabilecek değişiklikler öngörülebilir
HCO3-, O2 Sat, O2 kapasitesi/içeriği, CO2 içeriği ısıyla önemli değişikliğe uğramaz
‘sıcaklık düzeltmesi’ yaptıktan sonra AKG değerlerini, özellikle pH & PCO2 raporlanması konusunda fikir birliği yoktur.
5- WBC SAYIMI
Normal lökosit sayısı olan bir hastada 1 dl kanda 10 dk’da 0.1 ml O2 tüketilir
Total lökosit miktarı/platalet miktarı belirgin artan hastalarda tüketim çok artar.
6- ENJEKTÖRÜN TİPİ
pH & PCO2 değerleri etkilenmez
PO2 değerleri plastik injektörlerde daha hızlı düşer (Yalnızca PO2 > 400 mm Hg)
Cam injektörlerin diğer avantajları:
- Duvara minimum sürtünme
- Genellikle geri çekmeye ihtiyaç olmadığından injektöre hava girme şansı daha azdır
- Plastik injektörlerin kenarına yapışmış hava kabarcıklarını gidermek daha zordur
- Cam injektörler tercik edilse de farkın klinik önemi yoktur ve plastik injektörlerin kullanımına devam edilebilir.
A- KAN GAZI PARAMETRELERİNİN ANLAMI
1- Hastanın sıcaklığı : 37.0 C
2- Soluduğu oksijen yüzdesi: %21 normal hava
3- Açık hava Basıncı : 710.7 mmHg
Elektrotlarla alınan temel sonuçlar
1- pH
2- pCO2
3- pO2
4- Hct
5- Na
6- K
7- Ca
Hesaplanan Değerler:
1- pH (T), pCO2(T), pO2(T) sıcaklığa göre düzeltilmiş değerler
2- Total CO2
3- Aktüel Bikarbonat (HCO3):
4- Standart Bikarbonat (SBC):
5- Baz Fazlası (BEb):
6- Baz Fazlası Ektraselüler sıvı (BEecf)
7- p50 de % Oksijen saturasyon: (%sO2c)
8- Alveoler-arteriyer Oksijen farkı (A-aO2)
9- Solunum Indeksi(RI) :
1- pH: H+ iyonları konsantrasyonunun negatif logaritmik ifadesidir. pH = - log H+
Yaşam sınırları: pH: 6.8-7.8
Arter pH ı : 7.36 - 7.44
Ven pH ı : 0,01 - 0.02 daha düşük.
Doku düzeyinde bozukluklara neden olan plazma H+iyonu konsantrasyonunun artmasına asidoz,azalmasına alkaloz denir.
Asidemi: Ekstrasellüler sıvı pH’nın düşmesi (pH< 7.35 )
Alkalemi: Ekstrasellüler sıvı pH’nın artması (pH>7.45)
BOS, plevral ve perikardiyal sıvılarda kan gazı cihazı ile pH ölçülebilir. Normal değerleri serum ve plazmaya benzer.
Parapnömonik effüzyonlu hastalarda pH ölçümü tedaviyi yönlendirir. pH < 7 => tüp drenajı , pH>7.2 => antibiyoterapi
H+ + HCO3- <==> H2CO3 <==> CO2 + H2O
Hidrojen iyon konsantrasyonu hesabı
pH ile kandaki Hidrojen iyon konsantrasyonu yukarıdaki tabloda görülmektedir. Pratik olarak hesaplamak gerekirse 80 den pH ın ondalık kısmı çıkartılmasıyla bulunur. Örnek: pH: 7.20 ise 80-20=60 nmol/L
2- pO2 : Kanda erimiş oksijenin oluşturduğu parsiyel basınçtır.
Sağlıklı, deniz seviyesinde, oda havasında solunum yapan bir erişkinde normal değer 97 mm Hg’dır.
Yaş arttıkça giderek düşer.
FiO2 ve Patm’a bağlıdır.
Oda havası soluyanda 100 mmHg dan fazla olamaz. Çünkü pO2=FIO2x5 dir. pO2=21*5 =105 mmHg
Yaşa bağlı pO2 = 104 - (0.27 x yaş) ile hesaplanabilir.
Arter kanında oksijen parsiyel basıncının azalmasına hipoksemi denir (PaO2<80mmHg).
60-79 mmHg => Hafif hipoksemi
40-59 mmHg => Orta Hipoksemi
<40 mmHg => Ağır Hipoksemi
PaO2>120 mmHg ise buna da hiperoksemi adı verilir. Yüksek doz oksijen veya hiperbarik oksijen tedavisi alan hastalarda görülebilir.
NOT: Arteriyel kanda PaO2'nin 55 mmHg'nin altına düşmesi, PaCO2'nin 45 mmHg'nin üzerine çıkmasına solunum yetmezliği denir.
AKG bakılan hastaların çoğuna O2 tedavisi gerekir.
PaO2 belirlemek için O2 tedavisi kesilmemelidir.
PaO2 < FIO2 x 5 ise HİPOKSEMİKTİR
PaO2 > FIO2 için beklenen:
1. Örnek/analizörde hata
2. Hastanın O2 tüketimi azalmış
3. Hastaya O2 tedavisi gerekli değil
3- pCO2: Kanda erimiş karbondioksidin yapmış olduğu parsiyel basıncı.
Arterde : pCO2 : 35 - 45
vende : pCO2 : 41 - 51
(PaCO2>45 mmHg) hiperkapni denir. Hipoventilasyon anlamına gelir.
(PaCO2 < 35 mmHg) hipokapnidir. Hiperventilasyon anlamına gelir.
Yaş ve pozisyondan etkilenmez.
Respiratuvar asidoz : pCO2 > 40
Respiratuvar alkaloz: pCO2 < 40
PaCO2 60-70 mmHg => dispne, hızlı ve derin solunum
PaCO2 80-100 mmHg => letarji, semikoma
PaCO2 120-150 mmHg => ölüm
4- Aktüel bikarbonat:
HCO3- düzeyleri doğrudan pH & PCO2’den hesaplanır. Plazma örneğinde ölçülen HCO3-’ dır.
Hem solunumsal hem de metabolik komponent ile ilgili.Non respiratuar (metabolik) asit-baz durumunu yansıtır.
Tamponlama durumu/kanın gerçek tamponlama kapasitesindeki anormalliğin derecesini belirlemez
Normal Aralık: 21-28mmol/L
5- Standart bikarbonat :
Standart koşullardaki(37 C ve PaCO2:40mmHg) HCO3- konsantrasyonu.
Standart bikarbonat> 27 mmol/L , metabolik alkaloz
Standart bikarbonat< 21 mmol/L , metabolik asidoz
Standart bikarbonatla aktüel bikarbonat arasındaki ilişki, solunum asidozisini yada alkalozisini gösterir.
1- Standart bikarbonat < Aktüel bikarbonattan küçükse SOLUNUMSAL ASİDOZ vardır.
2- Standart bikarbonat > Aktüel bikarbonattan büyükse SOLUNUMSAL ALKALOZ vardır.
Standart bikarbonatın aktüel bikarbonatla eşit olması, hastada solunum dengesi olduğunu gösterir. Bu durumda:
1- (Standart bikarbonat = Aktüel bikarbonat) < Normal .............dekompanse metabolik asidozis vardır.
2- (Standart bikarbonat = Aktüel bikarbonat) > Normal ............ dekompanse metabolik alkalozis vardır.
6- Base Excess:
Tam oksijenize kanın 37 C de ve 40 mmHg pCO2 de pH ı 7.4 e getirmek için ilave edilen asit/baz miktarıdır.
Metabolik sistemdeki defekt ile oluşan fazla asit yada bazı gösterir.
pH’da önemli sapmalar olmadan da hemoglobin kitlesindeki azalmalar ya da çoğalmalar baz fazlalığını belirgin olarak etkilemektedir.
Pozitif değerler; fazla bikarbonatı o da metabolik alkalozisi gösterir.
Negatif baz fazlası; eksik bikarbonatı dolayısıyla metabolik asidozisi gösterir.
Normal değer aralığı; ± 2.5 olarak ifade edilir.
Base excess < -2.0 mmol/l metabolik asidoz
Base excess > +2.0 mmol/l metabolik alkaloz
7- Total CO2:
Plazmada aktüel bikarbonat konsantrasyonuna (22-26 mEq/L) ek olarak karbonik asit (1.1-1.3 mEq/L) ve karbamino bağlayan karbondioksit( 1-2 mEq/L) bulunmaktadır.Bunların toplamı , Karbondioksit kapsamını (Total Karbondioksit) oluşturmaktadır.
Anlamı : TCO2 = CO2 + HCO3 dir.
Formülü : TCO2 = HCO3 + (0.0307 x pCO2) dir.
Normal değer aralığı; 24-29 mEq/L kadardır.
Düşük total karbondioksit metabolik asidozisi
Yüksek total karbondioksit metabolik alkalozisi göstermektedir.
Total karbondioksit < standart bikarbonattan ........... solunum alkalozisi gelişmiştir.
Total karbondioksit > standart bikarbonattan ........... solunum asidozisi vardır.
8- p(A-a)O2:
Akciğerde gaz alışverişi fonksiyonu hakkında bilgi verir.
p[A-a] = [(Patm - PH20) x FiO2] - PaCO2/RQ] - PaO2
Patm = 760 mmHg PH2O = 47 FiO2 = 0.21 (odada) RQ = 0.8 (solunum katsayısı)
Normal değeri : 5-15, ileri yaşlarda <30 dur.
p(A-a) O2 artmışsa ; pulmoner şant, vent/perf eşitsizliği, efor sırasında difüzyon bzk.
Alveolar hipoventilasyonda pO2 azalır, pCO2 artar, p(A-a) normaldir.
9- SO2:
Oxygen saturation. Oksijen saturasyonu. Normal değerler, arteriyel kanda (SaO2) >%94, venöz kanda (SvO2) ~%75'tir. Hızlı ve derin soluyan veya oksijenden zengin hava (mesela %100 oksijen) alan bir hastada saturasyon %100'e yaklaşabilir. Yüksek irtifada ise oksijen saturasyonu azalır.
Oksijenle doyan Hemoglobin miktarıdır.
Normal şartlarda PaO2'ye göre beklenen oksijen saturasyonu hesaplanabilir:
Normali : %95 -98
100 ml kanda 15 gr Hemoglobin vardır
1 gr Hb ise 1.34 ml O2 taşır.
Ek Olarak.....
HEMOGLOBİN
Hemoglobinin düşük olması kanın tamponlama gücünü azaltır.
pO2 normal bile olsa, hemoglobin kitlesindeki düşüklük dokularda hipoksi meydana getirir.
Hipoksi de, asidozis meydana getirir veya olan asidozisi ağırlaştırır.
Diğer yandan hemoglobin düşük olduğundan ortaya çıkan hızlı solunum (solunum kompensasyonu) solunum alkalozisine yol açar.
İDRAR pH
Asit-baz dengesinin yorumlanması, bozukluğun tedavisi ve tedavinin değerlendirilebilmesi için idrar pH’ sının bilinmesi gereklidir.
Asidozislerde, böbrek tubulus hücresi daha çok HCO3 yapar ve idrara daha çok HCO3 verir.Böylece idrar pH’sı daha asit olur.
Alkaloziste ise bikarbonat yapımı durduğundan distal tubuluslara gelen baz bileşikler olduğu gibi atılır ve idrar pH’sı yükselir.
Asidozis ve Alkaloziste idrar pH’sı için paradokslar olabilir:
1- Hastada alkalozis olduğu halde idrar pH’sı asit olabilir.Bu durumda hipopotasemik alkalozis düşünülmelidir.
2- Asidozise karşın idrar pH’ sı yüksek yani alkali olabilir.Bu durumda,renal tubuler asidozis olduğu ya da asetazolamid grubu diüretik veya ampisilin benzeri antibiyotik kullanımı düşünülmelidir.
B- NORMAL DEĞERLER :
Kabul Edilen Örnek :
1 ml kan için 0.05 mL sıvı heparin (1000 IU/mL)
5 dk içinde analiz edilmeli veya buzlu su banyosunda 2 saat içinde
Heparinsiz kan çalışılmamalıdır.
Referans aralıkları :
Normal Değerler Kritik Değerler
pH 7.35 - 7.45 6.8 - 7.6
pCO2 35 - 45 20 - 70
pO2 83 - 108 45 - 250
Aktüel HCO3 22 - 26
Standart HCO3 22 - 26
Total CO2 25 - 29
BEb -3 ; +3
Comments: 
(0)
Henüz yorum yapılmamış